Naar aanleiding van
Onderwijscafé #1 : "Weten kinderen het het best?" Spreker: Pedro De Bruyckere 16-10-2016 > Overzicht Onderwijscafés |
Thema
Dat kinderen iets (bij)leren: is dat niet het uiteindelijke doel van elke onderwijsactiviteit?
Maar: hoe leren kinderen? Verschillende leertheorieën proberen dit te beschrijven.
En hoe pak je dat als leraar best aan? Verschillende onderwijsstrategieën zijn mogelijk, maar welke strategie zorgt voor het grootste leereffect?
De meningen lopen uiteen.
Sommigen benadrukken sterk de rol van de leraar en het belang van directe instructie.
Anderen vertrekken van de natuurlijke nieuwsgierigheid en leergierigheid van het kind. Zij geloven dat kinderen zelf hun leerproces kunnen sturen.
Het is een debat dat de laatste jaren vaak opduikt en dat soms op het scherp van de snee gevoerd wordt.
Interessant dus om daar even bij stil te staan, om de verschillende argumenten tegen elkaar af te wegen en om je eigen standpunt te bepalen.
Maar: hoe leren kinderen? Verschillende leertheorieën proberen dit te beschrijven.
En hoe pak je dat als leraar best aan? Verschillende onderwijsstrategieën zijn mogelijk, maar welke strategie zorgt voor het grootste leereffect?
De meningen lopen uiteen.
Sommigen benadrukken sterk de rol van de leraar en het belang van directe instructie.
Anderen vertrekken van de natuurlijke nieuwsgierigheid en leergierigheid van het kind. Zij geloven dat kinderen zelf hun leerproces kunnen sturen.
Het is een debat dat de laatste jaren vaak opduikt en dat soms op het scherp van de snee gevoerd wordt.
Interessant dus om daar even bij stil te staan, om de verschillende argumenten tegen elkaar af te wegen en om je eigen standpunt te bepalen.
Uitgelicht
Infographic over volledig begeleide instructie
Nederlandse vertaling van deze Engelstalige infographic over begeleide instructie.
Gespot via X, Y of Einstein
> Download de infographic
Nederlandse vertaling van deze Engelstalige infographic over begeleide instructie.
Gespot via X, Y of Einstein
> Download de infographic
de spreker
Het thema wordt ingeleid door Pedro De Bruyckere, pedagoog aan de Arteveldehogeschool.
Pedro is auteur en co-auteur van verschillende boeken over onderwijs, opvoeding en jeugdcultuur. Graag doorprikt hij, op grond van wetenschappelijk onderzoek, een aantal hardnekkige onderwijsmythes. Hij is ook actief blogger en is sterk aanwezig in het maatschappelijk debat over onderwijs en opvoeding. Op 20 september kon je hem zien en horen in Van Gils en gasten, in een gesprek over computergames. Je kunt Pedro volgen via deze blogs: - X, Y of Einstein - The economy of meaning Hieronder vind je een overzicht van zijn publicaties. Alle boeken zijn beschikbaar in de mediatheek. |
stellingen
Stelling 1
"Leraren kunnen hun studenten beter voorzien van duidelijke, expliciete instructie dan hen alleen maar te assisteren bij het zelf ontdekken van kennis."
Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat beginners effectiever en efficiënter leren als ze directe en begeleide instructie krijgen, inclusief oefeningen en feedback. Het wordt boeiend om deze inzichten te confronteren met de principes van ontdekkend en zelfgestuurd leren. (Kirschner, Clark, & Sweller, 2012) Helemaal uitleggen of zelf laten ontdekken? Dit artikel vat de stelling zeer goed samen. Leren we het beste wanneer wij het zelf doen, dus met minimale begeleiding? Een leersituatie waarin we de gelegenheid krijgen zelf alle essentiële informatie te vergaren door te ontdekken en te construeren? Werkt dat bij iedereen hetzelfde? Leren bijvoorbeeld gevorderden, experts, beter zonder veel leiding terwijl beginners beter afzijn met volledige, expliciete geleide instructie? Tientallen jaren onderzoek laat helder zien dat voor beginners (en dat zijn in principe alle leerlingen) directe, expliciete instructie -inclusief oefening en feedback - effectiever en efficiënter is dan gedeeltelijke of ongeleide instructie die van leerlingen vraagt zelf te ontdekken wat ze moeten doen en leren. Je kunt dit artikel online lezen! Op dit forum vind je enkele reacties op het artikel. Kirschner, P.A., Clark, R.E. & Sweller, J. (2012). Helemaal uitleggen of zelf laten ontdekken? : onderzoek spreekt voor volledig begeleide instructie. Van 12 tot 18, 2012(9), 14-16 [ART #1] |
Stelling 2
"Als het onderwijsproces zelf georganiseerd mag worden, komt daar leren uit voort. Je hoeft het leren niet op te leggen. Laat het maar gebeuren."
Dit inzicht is gegroeid uit het experiment "The hole in the wall" (1999), waarbij een computer in een kiosk geplaatst werd. Het toonde aan dat kinderen in staat zijn om zelfstandig tot leren te komen, met behulp van een computer, maar zonder formele instructie. Bouw een school in de wolken | The child driven education Sugata Mitra was de winnaar van de TED-PRIZE 2013. Zijn verhaal is gebaseerd op zijn ervaringen en onderzoek in India. Leren ziet hij als een product van onderwijskundige zelforganisatie. Zijn stelling luidt als volgt: Als het onderwijsproces zelf georganiseerd mag worden, komt daar leren uit voort. Je hoeft het leren niet op te leggen, laat het maar gebeuren. De leerkracht zet het proces in gang en ziet vanaf afstand toe hoe het leren tot stand komt. > Online kijken: Bouw een school in de wolken (Engels gesproken, Nederlands ondertiteld) > Online kijken: The child driven education (Engels gesproken, geen ondertiteling) > Op deze blogpost vind je een reactie op de theorieën van Sugata Mitra, S. (2013). Bouw een school in de wolken: TED-talk. Geraadpleegd op 22-9-2016 via [https://www.ted.com/] Mitra, S. (2010). The child driven education: TED-talk. Geraadpleegd op 22-9-2016 via [https://www.ted.com/] |
begrippen
- Behavioristische visie
Leertheorie die stelt dat leren gelijkgesteld kan worden aan het verwerven van observeerbaar gedrag.
De aangeboden informatie wordt door de leraar in afzonderlijke deeltjes in het gedrag van de leerling ingeslepen via bekrachtiging of associatie. De leraar hanteert dan ‘drill and practice’, modelleren en zorgt voor een strakke sturing (leerinhouden aanbieden, oefenen, evalueren).
Er wordt geen actieve rol en zelfbeschikkingsrecht toegekend aan de lerende. Geprogrammeerde instructie, in combinatie met het belonen van gewenst gedrag, moet het beoogde leerresultaat opleveren.
- Cognitivistische visie
Volgens de cognitivistische visie op leren ontstaan nieuwe kennis en vaardigheden wanneer de lerende een beroep doet op mentale verwerkingsprocessen om informatie of gedrag te leren. De aangeboden informatie wordt geïntegreerd in het kennisbestand waarover de lerende reeds beschikt. Aangeboden informatie wordt als het ware als kennis geïnternaliseerd.
De leerkracht heeft interesse in de manier waarop de lerende informatie verwerkt bij het uitvoeren van een leertaak of het oplossen van een probleemstelling. Zo wordt door de cognitivisten leren omschreven als een continu proces van aanvullen, herschikken en verfijnen van de hiërarchisch geordende kennis waarover de lerende beschikt. De werking van het geheugen, de invloed van voorkennis bij het leren en het verschil in probleemoplossend gedrag tussen een expert en een lerende worden in deze visie belangrijk. Binnen een cognitieve benadering staat de mens als betekenisgever centraal.
In deze visie is de leraar de overdrager van kennis. Tijdens de begeleiding van de leerprocessen heeft de leerkracht aandacht voor het kennis eigen maken, zinvol opslaan en kennisstructuren. Conceptmaps, advanced organizers, casussen met oefeningen en feedback zijn methoden die de leraar in deze visie gebruikt.
> Onderwijsstrategie: directe / geleide instructie
- Constructivisme
In de constructivistische visie gaat men ervan uit dat kennis niet wordt geïnternaliseerd, maar door de lerende actief wordt gecreëerd op basis van de leeractiviteiten die worden aangeboden. Het menselijk leren wordt geconstrueerd, nieuwe kennis wordt gebouwd op de fundamenten van het eerder geleerde (to construct = bouwen, construeren). Nieuwe informatie wordt gekoppeld aan voorkennis. De lerende verleent hierbij zelf betekenis aan individuele of collectieve ervaringen.
Leren wordt door de constructivisten gedefinieerd als een constructief, cumulatief, zelfsturend, doelgericht, gesitueerd, coöperatief en individueel verschillend proces van kennisverwerving, betekenisgeving en vaardigheidsontwikkeling.
In deze visie is de leraar de coach. De leraar kan slechts de omstandigheden scheppen waarin geleerd wordt, een krachtige leeromgeving wordt daartoe gecreëerd. Je kan als leraar er niet langer uitgaan van de veronderstelling dat alle kinderen iets op dezelfde manier begrijpen, aangezien leren op vroegere kennis gebaseerd is.
Een constructivistische strategie past goed in een leersituatie waarin de lerende al de nodige (voor)kennis heeft van het onderwerp en waarin de leertaak wat ingewikkelder is. Het ontdekkend, samenwerkend en zelfstandig leren worden heel vaak als methoden gebruikt in deze visie, methoden die de kans geven aan de lerende om tot kennisconstructie te komen. Moderne methoden, zoals gebruikmaken van communicatietools, blog en Wiki, passen in dit verhaal. Let wel op: Een constructivistische strategie zoals ontdekkend leren (discovery learning) werkt niet goed wanneer de (voor)kennis van de lerende over het onderwerp nog laag is.
> Onderwijsstrategie: ontdekkend leren, zelfgestuurd leren,
- Directe instructie
Leraren die expliciete (geleide) instructie geven leggen volledig uit welke concepten en vaardigheden de leerlingen dienen te leren. Die leiding kan de vorm hebben van hoorcolleges, mondelinge instructie, video’s, computerpresentaties, realistische demonstraties, enzovoorts. Maar ook discussies en activiteiten in de klas, waarbij de leraar ervoor zorgt dat de relevante informatie uitdrukkelijk aan bod komt en wordt geoefend, zijn vormen van expliciete instructie. (Van der Wateren, 2012)
- Leertheorieën
Een leertheorie tracht te beschrijven ‘wat leren is’.
Omdat in iedere leertheorie op een andere wijze tegen “leren” wordt aangekeken, worden vanuit deze leertheorieën dus ook andere instructiemethoden bedacht. Sommige methoden worden door meerdere visies gebruikt.
Zie ook bij: Constructivisme - sociaal-constructivisme - cognitivisme - behaviorisme. .
- Ontdekkend leren
Bij ontdekkend leren wordt thematisch gewerkt en nieuwe kennis wordt in de context geplaatst. Hierdoor leren kinderen verbanden zien. Door nieuwe kennis en vaardigheden te verbinden aan eerder verworven kennis, beklijft het beter. Daarnaast is het zo dat de leerling de leerstof beter onthoudt als hij het zelf ontdekt.
Ontdekkend leren is actief leren. Ontdekkend leren maakt gebruik van coöperatieve werkvormen en de meervoudige intelligenties van Gardner. Het heeft positieve gevolgen op de leerhouding en de motivatie.
- Sociaal constructivisme
Sluit aan bij de constructivistische visie, maar met bijzonder aandacht voor de sociale aspecten van het leerproces. Leren is situatie- of contextgebonden. Kennis wordt actief door de lerende mens geconstrueerd, onder invloed van de reacties en opvattingen in de sociale omgeving. Niet de individuele persoon staat in het centrum van de aandacht, maar de geconstrueerde sociale realiteit.
> Onderwijsstrategie: begeleid zelfstandig leren
Bronnen
- Piscador, C., e.a. (2016). Kinderen Begeleiden in Ontwikkeling 3, [Cursus]. Gent : Arteveldehogeschool
- Leren & leertheorie.(S.a.) Geraadpleegd op 22 september 2016 via http://www.enconsult.nl/leren-leertheorie.html
meer lezen - meer weten
Ontdekkend leren of geleide instructie?
In onderzoeksland is een pittige discussie aan de gang over welke vormen van onderwijs wel en niet werken. Interessant, ook voor ons die in de praktijk werken. Je wilt toch weten of de manier waarop je het liefste les geeft ook werkelijk effectief is. Toch is maar de vraag of de conclusies van de geleerde discussies ook werkelijk in de lespraktijk bruikbaar zijn.
Je kunt deze blogpost online lezen.
Van Der Wateren, D. (2012, 25 november). Ontdekkend leren of geleide instructie [blogpost]. Geraadpleegd op 14-9-2016 via Blogcollectief onderwijsonderzoek [https://onderzoekonderwijs.net/]
In onderzoeksland is een pittige discussie aan de gang over welke vormen van onderwijs wel en niet werken. Interessant, ook voor ons die in de praktijk werken. Je wilt toch weten of de manier waarop je het liefste les geeft ook werkelijk effectief is. Toch is maar de vraag of de conclusies van de geleerde discussies ook werkelijk in de lespraktijk bruikbaar zijn.
Je kunt deze blogpost online lezen.
Van Der Wateren, D. (2012, 25 november). Ontdekkend leren of geleide instructie [blogpost]. Geraadpleegd op 14-9-2016 via Blogcollectief onderwijsonderzoek [https://onderzoekonderwijs.net/]
Zorgzaam overlaten...
Deze bijdrage gaat uit van het sociaal constructivisme. De belangrijkste inzichten uit deze leertheorie worden verduidelijkt en aan de hand van enkele casussen wordt toegelicht hoe een andersoortig onderwijsconcept tot stand kan komen door ze consequent aan te wenden.
Brandt, W. & Van Petegem, P. (2002). Zorgzaam overlaten, duurzaam innoveren:sociaal constructivisme als onderwijsconcept. Begeleid zelfstandig leren, 2012(2), 43-60. Geraadpleegd op 14-9-2016 via [http://www.leerrijk.be/]
Deze bijdrage gaat uit van het sociaal constructivisme. De belangrijkste inzichten uit deze leertheorie worden verduidelijkt en aan de hand van enkele casussen wordt toegelicht hoe een andersoortig onderwijsconcept tot stand kan komen door ze consequent aan te wenden.
Brandt, W. & Van Petegem, P. (2002). Zorgzaam overlaten, duurzaam innoveren:sociaal constructivisme als onderwijsconcept. Begeleid zelfstandig leren, 2012(2), 43-60. Geraadpleegd op 14-9-2016 via [http://www.leerrijk.be/]
Het nieuwe leren is niet nieuw
Het nieuwe leren is goed voor flink wat discussie in de onderwijswereld.
Jo Nelissen, verbonden aan het Freudenthal Instituut van de Universiteit van Utrecht, geeft in dit artikel zijn kritische, theoretische beschouwing op de ontwikkelingen die ‘het nieuwe leren’ worden genoemd. Hij doet dit door vanuit de literatuur, theorie en praktijk antwoord te geven op de volgende vragen: Is het ‘nieuwe leren’ wel nieuw? Gaat het wel over leren? En: wat betekent het als leerlingen als eigenaar van hun kennis(processen) worden aangewezen?
Nelissen, J. (2006). Het nieuwe leren is niet nieuw... en gaat niet over leren. JSW, 91(2), 12-15.
Het nieuwe leren is goed voor flink wat discussie in de onderwijswereld.
Jo Nelissen, verbonden aan het Freudenthal Instituut van de Universiteit van Utrecht, geeft in dit artikel zijn kritische, theoretische beschouwing op de ontwikkelingen die ‘het nieuwe leren’ worden genoemd. Hij doet dit door vanuit de literatuur, theorie en praktijk antwoord te geven op de volgende vragen: Is het ‘nieuwe leren’ wel nieuw? Gaat het wel over leren? En: wat betekent het als leerlingen als eigenaar van hun kennis(processen) worden aangewezen?
Nelissen, J. (2006). Het nieuwe leren is niet nieuw... en gaat niet over leren. JSW, 91(2), 12-15.
BRONNENlijst
Bronnen (chronologisch)
- Feys, R., Van De Velde, D., Van Biervliet, P., Capelle, G., & Depuydt, I. (2001). 'Do it yourself pedagogy': afgevoerd in Engeland, ingevoerd door de Vlaamse overheid. Onderwijskrant, 2001(115), 15-22 [ART #2]
- Wittgensteinse kritiek op het constructivisme: visie van Bert Lambeir (KU-Leuven) (2001). Onderwijskrant, 2001(115), 25-26 [ART #3]
- Feys, R., (2001).Weg met de vernieuwingsdwang, leve de vernieuwing in continuïteit. Onderwijskrant, 2001(116), 2-10 [ART #4]
- Brandt, W., & Van Petegem, P. (2002). Zorgzaam overlaten, duurzaam innoveren: sociaal constructivisme als onderwijsconcept. Geraadpleegd op 3-9-2016 via http://www.leerrijk.be/ [ART # 12]
- Feys, R. (2004). Constructivisme: controversiële constructie (deel 2): kritiek van professoren K. Stokking, P. Stijnen, J. Masschelein en M. Simons. Onderwijskrant, 2004(130), 42-48 [ART #5]
- Directe en activerende instructie: visie van Algemeen Pedagogisch Centrum (Amsterdam) (2005). Onderwijskrant, 2005(134), 39-40 [ART #8]
- Nelissen, J. (2006). Het nieuwe leren is niet nieuw... en gaat niet over leren. JSW, 91(2), 12-15.
- El Bezaz, N., & Karsten, S. (2007). Effectieve allochtone scholen werken 'schoolser': leerkrachtgestuurd onderwijs, voorrang basisvaardigheden, structuur en orde. Onderwijskrant, 2007(143), 13-17 [ART #6]
- Van Biervliet, P. (2008). Leren: broodje aap of wetenschap? : Prof Kirschner maakt brandhout van onderwijshypes op studiedag Associatie Leuven. Onderwijskrant, 2008(143), 15-19 [ART #7]
- Mitra, S. (2010). The child driven education: TED-talk. Geraadpleegd op 22-9-2016 via [https://www.ted.com/]
- Kirschner, P.A., Clark, R.E. & Sweller, J. (2012). Helemaal uitleggen of zelf laten ontdekken? : onderzoek spreekt voor volledig begeleide instructie. Van 12 tot 18, 2012(9), 14-16 [ART #1]
- Van der Wateren, D. (2012, 25 november). Ontdekkend leren of geleide instructie? [Blogpost]. Geraadpleegd op 3-9-2016 via https://onderzoekonderwijs.net [ART #11]
- Mitra, S. (2013). Bouw een school in de wolken: TED-talk. Geraadpleegd op 22-9-2016 via [https://www.ted.com/]
- Wientjes, S. (2015). Geef leerlingen grip op hun leerproces: reflecteren op leerdoelen. JSW, 99(6), 32-35 [ART #9]
Paginabeheer: Dirk Bogaerts, Catalina Piscador
Update: 2018-09-26
Update: 2018-09-26
Image courtesy of smarnad at FreeDigitalPhotos.net