Onze buitenruimte op school was al vele jaren onze grote troef! Kleuters konden bij mooi weer genieten van het bos, de speeltuin, de heuvel met tunnel en indien de temperatuur het toelaat is er ook kans tot spelen in de grote zandbak op blote voeten en met de hele klasgroep. Tot vorig schooljaar was het vooral een plek voor vrij kleuterinitiatief en zelfstandig ontdekken, naast de sporadische herfstzoektocht of lentewandeling.
Hier kwam dit schooljaar verandering in, enerzijds omdat we als leerkrachten de buitenruimte doelgerichter wilden benutten en anderzijds omdat een klasgroep 2de en 3de kleuterklas te groot werd voor een binnenruimte. We starten met 32 kleuters en 2 leerkrachten van maandag tot donderdag. Vrijdag worden de kleuters herverdeeld samen met de parallelklas en worden er 2 groepen van 26 kleuters gevormd.
Dankzij een 5-tal vrijwillige ouders en het schoolbestuur werd een afdak met een terras gerealiseerd zodat we een toevluchtsoord hadden om te starten met een opdracht, materialen op te ruimen of tijd te maken voor taalspelletjes of het vertellen van een verhaal. Dit werd onze buitenklas.
We zochten inspiratie* op internet, in de literatuur, een bezoek bij een bevriende collega, via bevragingen bij collega’s uit andere scholen en een uitwisseling binnen de contactgroep ervaringsgericht kleuteronderwijs Gent. We filterden zo onze persoonlijke invulling en visie. Het mocht geen verhuizing van binnen naar buiten worden, hoewel we nadachten over een kiesbord en gerichte activiteiten namen we eerst een afwachtende houding aan.
Het onthaal en de activiteiten voor de speeltijd zouden binnen plaatsvinden. Vanaf het eet- en drinkmoment om 10.00u zouden we buiten blijven. We brachten ouders van onze plannen op de hoogte zodat ze de kledij van de kleuters konden aanpassen, we luisterden naar hun bezorgdheden in verband met de regen en de kou.
Maar we keken vooral naar onze kleuters en volgden hun ontdekkingen, gingen mee in hun enthousiasme en boden verdieping waar we het nodig achtten.
- De veranderingen in de natuur: herfstverschijnselen, paddenstoelen die groeien, ontluikend groen (de eerste voorjaarsbloeiers, knoppen die verdikken), kriebelbeestjes, vogels
- Takken om kampen te bouwen, wippen te maken, te versjouwen, te tekenen, katapult maken
- Bewegen: rennen, klauteren, glijden, wandelen
- Weerelementen : koude, warmte, ijs, wind, schaduw,..
Enkele succeservaringen bij het aanbieden van:
- Werkmaterialen: veegborstels, harken en kruiwagens
- Onderzoeksmateriaal: loeppotjes, vergrootglazen, verrekijkers
- Zoekkaarten en gidsen: insecten, paddenstoelen, bladeren, wolken, vogels
- Bewegingsmaterialen: linten, frisbees, ballen, tennisraketten, grote tol,..
- Timmertafel, zandtafel, watertafel bij mooi weer,
- Herfstfeest: samen buiten soep eten, muziektocht met zelfgemaakte instrumenten rond de zelfgemaakte herfst mandala’s
- Kringspelen
- Verhalen vertellen
- Naaien van een ‘hemel’ voor onder het afdak
- Meten van stokken om een ridderzwaard of vlaggenstok te maken.
- Ballonnen
- Houten blokken
- Speelgoed auto’s
- Tekenplank
- Plastieken tuiten
Als leerkrachten ervaren we een meerwaarde naast het gezondheidsaspect: in het feit dat kleuters veel intenser spelen, er een hoge mate van betrokkenheid is, het samenspel zichtbaarder is, er veel minder conflicten zijn en er veel kansen zijn om kleuters te observeren en individueel te begeleiden.
We ervaren echter ook enkele beperkingen. Zo vinden we het enkel zinvol wanneer we met 2 leerkrachten zijn omdat regelmatig een kleuter naar het toilet moet, kans dat 1 leerkracht een aanbod doet en de andere het overzicht houdt. Bij regenweer kunnen we enkel buiten het tussendoortje eten. Bij koude is de tijd dat kleuters buiten blijven eerder beperkt. Sommige kleuters bewegen onvoldoende om zich warm te houden.
Wanneer de andere klasgroepen buiten spelen is er een ander spel zichtbaar, het samenspelen wordt intensiever, de ruimte wordt beperkter, kleuters hebben dan meer nood aan vrijheid, inmenging van de leerkracht is nodig bij conflicten en het is moeilijker om zorgzaam met het aangeboden materiaal om te gaan.
We merken nog een aantal tekorten die we in overleg met ouders en de directie kunnen oplossen. Zo willen we graag nog materiaal aanbieden rond het ontdekken van geluid en muziek, een snoezel- of ontdekmuur maken en enkele kleinere zitplekken creëren. Hierbij is het van belang dat de materialen vast hangen en duurzaam zijn omdat opruimen in de buitenruimte heel moeilijk is. Hiervoor maakten we een PowerPoint om geïnteresseerde ouders te informeren en te enthousiasmeren.
Door het artikel Cools D., Van Helleputte G.,Van outdoor learning naar outdoor teaching. School en klaspraktijk. 2017; aflevering 532, te lezen kunnen we zinvol reflecteren en nieuwe initiatieven uitproberen. Het biedt ons een kader en kapstokken om onze activiteiten kritisch bij te sturen.
Naast deze buitenruimte kunnen we nog beschikken over een ontdektuin waar de sfeer meer geborgen is en er deels andere accenten liggen. Maar dat brengt ons bij een ander verhaal.
Kortom onze tocht is begonnen, de weg ligt voor ons vol nieuwe kansen en hoop op droog, liefst warm, weer.
We staan open voor uitwisselen van ideeën en het delen van onze ervaringen.
* Onze inspiratiebronnen zijn opgelijst in een document, dit kan meegestuurd worden.
Veerle Heirbaut
16 februari 2018